К сіпкерлік шарт туралы т сінік
СОДЕРЖАНИЕ: Таырыбы: « Ксіпкерлік шарт туралы тсінік » Жоспар І Кіріспе ІІ Негізгі блім 1. Ксіпкерлік шарт тсінігі
Таырыбы: « Ксіпкерлік шарт туралы тсінік »
Жоспар
І Кіріспе
ІІ Негізгі блім
1. Ксіпкерлік шарт тсінігі
2. Ксіпкерлік шартты белгілері мен ызметтері
3. Ксіпкерлік шарт жасасу, оны згерту жне тотату ерекшеліктері
ІІІ орытынды
IV дебиеттер тізімі
Кіріспе
Ксіпкерлік – адам ызметіні ерекше саласы жне ол ебекті баса трлерінен ошауланып трады. Бан кезінде ататы неміс экономисті Йозеф Алоиз Шумпетер ерекше мн беріп, былайша айтып ткен болатын: «Ксіпкер болу – басаны істегенін істемеу». Шындыында да ксіпкер нарыта мір сру шін жаалы енгізіп, сранымдарды анааттандырып, з жмысын дрыс басарып, йымдастыруы ажет. Бл айтылан сздер ксіпкерлікті оама ажетті екендігін крсетеді.
Жалпы ксіпкерлерді нарыты экономикада зара арым-атынастарын реттеуде ксіпкерлік шарттарды маызы те зор болып табылады. рбір ксіпкер ксіпкерлік арым-атынаста келісім-шарт мдениетін аны сезінуі керек. Бл шарттар ксіпкерлерді з ызметін жргізу жмысын жзеге асырудаы ытарын, жауапкершілігін айындайтын, реттейтін негізгі ыты ерекше элементі болып табылады. Бгінгі кнде сол себептен ксіпкерлер ызметінде ксіпкерлік шарт маызды болып табылады.
Осы мселеге байланысты реферат таырыбын «Ксіпкерлік шарт туралы тсінік» деп алдым. Бл рефератты ндылыы – ксіпкерлік шарт ымын тсіндіру жне оны трлерін, шарт жасау, згерту жне тотату ерекшеліктерін анытауда болып табылады. Реферат негізгі ш блімді амтиды:
1) Ксіпкерлік шарт тсінігі – бл жерде жалпы ксіпкерлік шарт дегеніміз не, яни «ксіпкерлік шарт» ымына тоталып ттім;
2) Ксіпкерлік шартты белгілері мен ызметтері – бл блімде ксіпкерлік шарттарды здеріне тн ерекшеліктерін арастырдым;
3) Ксіпкерлік шарт жасасу, оны згерту жне тотату ерекшеліктері – жалпы ксіпкерлік шарт алай жасалады, оны тсілдері жне де толытырулар енгізу ажет болан жадайдаы згерту жолдарын, сонымен атар шарттарды жмыс істеу мерзімін тотату тсілдерін арастырып ттім.
1. Ксіпкерлік шартты тсінігі жне мні туралы мселе, бірінші кезекте, шартты тсінуді брыннан бар тсілдеріне талдау жасауды талап етеді. Бл мселеге атысты тсілдеріні алуан трлілігі римдік ытан бастау алады, ал оны ережелеріне сйкес шартты ыты атынастарды пайда болуыны негіздемесі, сол негіздемеден шыатын ыты атынасты зі немесе тиісті ыты атынас абылдайтын форма ретінде арастыруа болады.
Шарт жадайындаы азіргі заманы тсініктер жоарыда келтірілген аспектілерді бойына сіірген: шарт ретінде екі немесе бірнеше адамны азаматты ыты атынастарды пайда болуы, згеруі немесе тотатылуы туралы келісімін танумен атар, шарт деп оны барлы атысушыларыны еркі бойынша зады факт, ыты атынас, жат, міндеттемелерді пайда болуын тіркейтін кесім жне басалары тсініледі. Айтыландарды есепке ала отырып, кпымды тсінік ретінде шартты тараптарды келісімі, зады факт жне солардан туан ыты атынас деп арастыру е олайлы тсіл болып табылады.
Ксіпкерлік шартты мні туралы мселеге кше отырып, «шаруашылы шарт» терминіні ткен жзжылдыты 30 жылдары бастапыда нім беру шартыны синонимі ретінде пайда боланын айтан жн. Кейіннен шаруашылы шарт тсінігі социалистік йымдарды шаруашылы атынастарында пайдалану шін арнайы белгіленген шарттарды амтитын ерекше рылыма дейін кеейді. алымдарды «шаруашылы шарттарыны» ыты жаратылысына атысты кзарастары басынан бастап-а шаруашылы ыты жне шаруашылы ыты дербестігін жатаушылара (Д.Н.Сафиуллин, Н.И.Клейн, И.А.Танчук жне басалары) жне бл кзараса арсылара (Д.М.Генкин) блінеді.
алымдарды пікірлері азіргі тада да шамамен дл осылайша блініп отыр. Пікірлерді соншалыты сан алуандылыына арамастан, оларды екі лкен топа блуге болады:
1) ксіпкерлік шарт – бл шартты дербес трі (трпаты);
2) ксіпкерлік шарт – бл азаматты-ыты шартты ерекше трі (трпаты).
Бірінші кзарасты жатаушылары ішінен ксіпкерлік шарт – бл шартты трпат емес, сонымен бірге Азаматты кодекспен жиынты маынада (контекст) азаматты-ыты шартты бір трі де болып табылмайды деп санайтын В.С.Белыхты атауа болады. Ары арай В.С.Белых ксіпкерлік шарт рылысы Азаматты кодексті маыналы ауымына сыймайтыны жне оан зады бейне беру Ксіпкерлік кодексте ана ммкін екені туралы орытындыа келеді.
С.С.Занковский де осы станымды жатайды, оны пікірінше, РФ АК-де ыты реттеуді екі режимі бар: ксіпкерлік жне трмысты. Оларды алашысы бизнеске, екіншісі азаматтарды жеке ажеттіліктерін анааттандыруа арналан, ал ол оншама олайлы емес – ксіпкерлік шарттарыны трмысты шартпен орта белгілері бар, біра састытарына араанда айырмашылытары кптеу, сол себепті азаматтыпен атар, ксіпкерлік ызмет реттелген арнайы сауда немесе коммерциялы кодекстер шыарылан ыты жйелер исындылау крінеді (Германия, Франция, Жапония).
Шындыында, жеке ы дуализмі жйесі алыптасан елдерде азаматты-ыты шарттар сауда (коммерциялы) шарттарынан ажыратылып крсетіледі. С.Жамен мен Л.Лакур айтандай, халыаралы тжірибеде де коммерциялы шарттарды тмендегідей:
1) коммерсантпен коммерциялы ызметке ажетті шарттар (сауда ммілелері);
2) ксіпой емес клиентпен шарттар (аралас ммілелер);
3) коммерциялы ызметке атысы жо шарттар (азаматты ммілелер) сияты трлері ажыратылады.
Ксіпкерлік шартты тсінігі мен мніне ркениеттік кзарас ксіпкерлік шартты дербестігін жоа шыаруа жне оны азаматты-ыты шартты сан алуандылыыны ерекшелігі деп тануа негізделген.
Сйтіп, ксіпкерлік шарт – бл ксіпкерлік ызметті жзеге асыру масатында жасалатын, тараптар немесе тараптарды бірі ксіпкерлік ызмет субъектісі болып табылатын келісім.
2. Ксіпкерлік шарттарды тек здеріне тн біратар ерекшеліктері бар. Кеестік шаруашылы ы теоретиктеріні бірі А.Г.Быковты пікірі бойынша, шаруашылы шартты згеше белгілері:
- арнайы субъектілік рам;
- шаруашылы шартпен оамды атынастарды ерекше саласын жанама трге келтіру;
- шаруашылы шартты жоспарлы сипаты болып табылан.
рине, азіргі заман жадайында брыннан келе жатан шарттарды жоспарлы жне жоспарлы емес деп блу енді олданыс таппайды. Е.А.Суханов ділдікпен атап кеткендей, алыпты, азаматты шарттан айырмашылыы тек оны атысушылары бір-бірімен ештееге келісе алмай, жоспарлау-реттеу органдарыны нсаулары бойынша шарт тараптары болып жарияланан шаруашылы шарт рылысы енді келмеске кетті. Біра, соан арамастан, шаруашылы шартты басадай белгілері нарыты атынастар жадайында да зектілігін жойан жо.
Шартты ксіпкерлік деп тану шін айтарлытай маызы жо таы бір белгі – бл шартты айтарымды сипаты болып саналады, йткені басты жне айындаушы белгі – ксіпкерлік ызметті жзеге асыру шін жасалатын шартты ксіпкерлік масаты, ал ол ксіпкерлік ызметті айтарымды сипатын да, басадай белгілерін де алдын ала айындайды.
Сонымен, ксіпкерлік шартты басты жне айындаушы белгісі екеу:
1) айрыша субъектілік рам (тараптар немесе тараптарды екеуі ксіпкерлік ызмет субъектісі болып табылады);
2) шарт жасасуды масаты (шарт ксіпкерлік ызметті жзеге асыру шін жасалады, сол себепті ксіпкерлікті барлы белгілеріне сай болады).
Ксіпкерлік шарт ызметтеріне мыналар жатады:
- ксіпкерлік ызмет субъектілері арасында зады маызы бар байланыстар орнату ызметі;
- келісімге атысушыларды зара байланысты ызметіні мазмнын (яни ксіпкерлік ызмет субъектілері ретіндегі тараптарды зара ытары мен міндеттемелерін) анытау ызметі;
- ксіпкерлік атынастарды алыптастыру ызметі (ксіпкерлік ызмет субъектілері шарт жасаса отырып, оны формасын, шарттарын, трін, тараптарды ытары мен міндеттемелерін жне таы басаларын з алаулары бойынша айындауа ылы);
- келісімге атысушыларды шарт тртібін сатауын амтамасыз ету ызметі (міндеттемелерді орындауды амтамасыз етуді осымша тсілдерін белгілеу жолымен жне таы басалары).
Бл ызметтер барлы ксіпкерлік шарттара тн, орта ызметтер болып табылады.
3. Ксіпкерлік шартты формасы ммілелер мен шарттарды формасына жататын жалпы ережелермен, сонымен атар ксіпкерлік шарттарды кптеген трлеріні формасына жататын арнайы ережелермен реттеледі. Жалпы ереже бойынша ммілелер ауызша немесе жазбаша трде (жай немесе нотариалды рсімдеу) жасалады. Егер ммілелерді жекелеген трлері шін задарда згеше жадай арнайы кзделмесе немесе іскерлік ызмет аясы машытарынан туындамаса, ммілелерді жасау барысында орындалатындардан баса, ксіпкерлік ызмет дерісінде жзеге асырылатын; сонымен атар наты ммілелерден баса, жз есептік крсеткіштен асатын сомаа жасалатын ммілелер жазбаша орындалуа тиіс (Р-ны АК 152-бабыны 1-тармаы).
Ммілені жай жазбаша трін сатамау оны жарамсыз болып алуына сотырмайды, біра дау туан жадайда тараптарды ммілені жасаланын, оны мазмнын немесе орындаланын кугерлік айатармен растау ыынан айырады; алайда тараптар ммілені жасаланын, оны мазмнын немесе орындаланын жазбаша немесе зге, кугерлік айатардан баса длелдермен растауа ылы. За актілерінде немесе тараптарды келісімінде тікелей крсетілген жадайда ммілені жай жазбаша трін сатамау оны жарамсыз болып алуына келіп сотырады.
Шетелдік мемлекеттерде шарттара жазбаша трдегі талаптар, брінен брын, бл белгілі бір сомалара жасалан шарттар туралы сз боланда ойылады (Франция АК 1341-бабы жне Испания АК 1280-бабы); шарттарды жекелеген трлеріне нотариалды форма (мысалы, Германияда, Швейцарияда, Ресей Федерациясында жылжымайтын дние-млікке атысты ммілелер шін) немесе мемлекеттік тіркеу кзделуі ммкін; біржаты міндеттемелер шін (яни ыайласпа нтижесіз міндеттемелер) «мрмен бекітілген» ерекше форма (ыты аылшын-американ жйесі елдерінде) арастырылуы ммкін. Халыаралы сауда тжірибесінде «шарт жасасуды еркін формасы» жмыс істейді, соан сйкес шартты бар екендігі кез-келген тсілмен, оны ішінде кугерлік айатармен де расталады.
азастан Республикасыны Азаматты кодексімен шартты згерту жне бзу тртібі белгіленген, оны стіне шартты біржаты бзуды ммкін еместігі жалпы ереже болып табылады. Егер тараптар шарт жасасанда тараптарды біреуіні бастамашылыымен шартты біржаты бзу ммкіндігін арастырмаан болса, онда бл мселе тек сот арылы жне белгілі бір себептерге байланысты, атап айтанда, екінші тарап шартты елеулі бзан кезде шешіледі (Р АК 401-бабы). Тараптарды біреуіні шартты бзуы екіншісіне шарт жасасу кезінде міттенуге ылы болан нтижеден айтарлытай айырылып алатын шыына шыратса, мндай шартты бзылуы елеулі деп танылады.
Егер задармен, шартпен немесе іскерлік ызмет дадыларымен згедей жадай кзделмесе, шартты згерту жне бзу туралы келісім шартты жасалан трінде орындалады. Тараптарды бірі екінші тарап шартты згерту немесе бзу туралы сыныстан бас тартатынын хабарлааннан немесе сыныста крсетілген немесе шартпен немесе замен белгіленген мерзімде, ал ондай мерзім белгіленбеген болса, отыз кн ішінде жауап бермеген жадайда шартты згерту немесе бзу туралы сота арыз бере алады.
Шарт бзыланда тараптарды міндеттемелері тотатылады, ал згергенде рекет ете береді, біра згерген трінде. Міндеттемелерді тотатылуыны немесе згеруіні уаыты тараптарды шартты згерту немесе бзу туралы келіскен сті болып табылады, ал шартты бзу немесе згерту сот тртібімен шешілген жадайда, сотты шартты бзу немесе згерту туралы шешімі зады кшіне енген сттен есептеледі.
Шартты орындаудан біржаты бас тартуа (шарттан бас тартуа) азаматты замен, басадай за актілерімен немесе тараптарды келісімімен арастырылан жадайларда рсат етіледі. Сонымен, мынандай: шарта негізделген міндеттемелерді орындауды ммкін еместігі; белгіленген тртіпте екінші тарап банкрот болып танылса; соны негізінде шарт жасалан мемлекеттік органны актісі згергенде немесе зады кшін жойанда; сонымен атар егер замен немесе тараптарды келісімімен басадай кзделмесе, шарт мерзімі крсетілмей жасалан жадайларда тараптарды біреуі шартты орындаудан бас тартуа ылы.
Егер замен немесе тараптарды келісімімен згедей белгіленбесе, тараптар шарт бзылана немесе згергенге дейін міндеттемелері бойынша орындаандарын айтаруды талап етуге ылы емес. Егер шартты бзылуына немесе згеруіне тараптарды біреуіні шартты елеулі бзаны негіз болса, екінші тарап шартты бзылуы немесе згеруі себепті келтірілген залалды орнын толтыруды талап етуге ылы.
орытынды
орытындылай келсем, рефератта ксіпкерлік шарт туралы баяндадым. Бірінші блімде жалпы ксіпкерлік шарт ымы кеінен талыланды, яни ксіпкерлік шарт – бл ксіпкерлерді з еркі бойынша ыты атынас, міндеттемелерді тіркеуге байланысты туындайтын кесім, яни ыты жат болып табылады. Жалпы ксіпкерлік шарт ымы «шаруашылы шарт» ымынан пайда болып, кейіннен шаруашылы шарт тсінігі ксіпкерлік шарт ымына ауысан болатын.
Екінші блімде ксіпкерлік шарттарды злеріне тн біратар ерекшеліктерін баяндадым. ысаша тоталып тсем, ксіпкерлік шартты негізгі басты жне айындаушы белгісі – ксіпкерлік ызметті жзеге асыру шін жасалатын шартты ксіпкерлік масаты, йткені ол ксіпкерлік ызметті жзеге асыруа негіз болып табылады. Ал ксіпкерлік шарт ызметтері – ксіпкерлер арасында зады негізде байланыс орнату, келісім жасаушылар шарт тртібін сатауын амтамасыз ету болып табылады.
шінші блімде ксіпкерлер арасында ксіпкерлік шарт жасасу жолдары, оны згерту шаралары, яни толытырулар енгізу жне ажет болан жадайда задылыа сай тотату жолдары арастырылды.
Сонымен, ксіпкерлік шарт – ксіпкерлік ызметте ксіпкерлерді екіжаты келісімімен ерікті трде жасалатын, зады негізде жзеге асатын жат, ыты кесім болып табылады.
Ксіпкерлерді келісімдік ы, яни ксіпкерлік шарт бгінгі кнде лі алыптасу рдісінде, ал оны алыптасуы тікелей азаматтарды ыты мдениетімен байланысты болып табылады. Ксіпкерлер шарт жасасу негізінде здеріні негізгі ндылытарын анытап, керек емес бліктерін ажырата алады жне де ксіпкерлерді арасындаы арым-атынас мдениетіні дамуына зор лесін тигізеді. Сондытан да ксіпкерлер дрыс, сауатты келісім-шарт ра отырып, з ызметін жандандыра тсуі ажет.
дебиеттер тізімі
1. «Ксіпкерлік (шаруашылы) ы», С.П.Мороз. Алматы, 2009.
2. «Ксіпкерлікті жедел курсы» оу-дістемелік рал, Б.А.Бижан. Алматы, 2009.