Лексика туралы жалпы т сінік
СОДЕРЖАНИЕ: Жоспар: 1. Лексика туралы жалпы тсінік 2. Лексикология 3. Лексикология салалары 4. орытынды Лексика туралы жалпы тсінік Лексика — тілдегі барлы сздерді жиынтыы деген маынада олданылады. Бл термин аза тілінде сздік рам деген атаумен аталады.Жоспар:
1. Лексика туралы жалпы тсінік
2. Лексикология
3. Лексикология салалары
4. орытынды
Лексика туралы жалпы тсінік .
Лексика — тілдегі барлы сздерді жиынтыы деген маынада олданылады. Бл термин аза тілінде сздік рам деген атаумен аталады.
Лексика (гр. lexicos – сздік) тіл ылымында сздік немесе сздік рам деп аталады. Кейде бл термин тілді р трлі ызмет саласындаы сздереді жиынтыы (кітаби лексика), жазушыны (М.Маауин лексикасы) немесе жеке шыарманы тілі («Абай жолы» лексикасы) деген тар маынада да олданылады.
Тілді лексикасын, немесе сзді рамын зерттейтін ылым лексикология деп аталады. Лексикология гректі лексис жне логос деген екі сзіні бірігуінен жасалан. Бл сздерді грек тіліндегі маынасы — сз туралы ілім деген ымды береді.
Баса тілдер секілді, аза тіл ылымында да лексика деген термин те ке ымды атиды. Белгілі бір масата байланысты олданылатын сздерді жиынтыы лексика деп атала береді. Мысалы, ауызекі сйлеу лексикасы, кітаби лексика, ылыми лексика, ндірістік-техникалы лексика, ресми іс-ааздары лексикасы, диалектілік лексика, ксіби сздер лексикасы, терминологиялы лексика, кнерген сздер лексикасы т.б.
Сонымен, лексикология дегеніміз — тілді лексикасын, длірек айтанда, тілдегі сздерді сан алуан маыналарын, сз байлыыны ралу, толыу, даму жолдарын, сздерді олданылу ерекшеліктерін зерттейтін сала.
Лексикологияны ен басты зерттеу объектісі — сз. Сзді грамматиканы негізгі салалары — морфология мен синтаксис те арастырып зерттейді. Біра, лексиклогия мен грамматиканы райсысы сзді р баса трыдан арастырады.
Тілдегі рбір сзде белгілі маына бар. Маынасыз сз болмайды. Сзді маыналы жаы семасиологияда аралады. Семасиология лексиканы сз маыналарын жне ол маыналарды згеруіні себептерін зерттейтін арнаулы бір саласы болып табылады.
Лексикология сзді тілді сздік рамыны лшемі — лексикалы тла ретінде арастырады. Осымен байланысты лексикологияда маынасы жаынан дара сздермен барабар келетін траты, фразологиялы сз тіркестері де арастырылады.
Лексикология жне оны салалары.
Лексикология тіліміздегі сздерді арастыранда, оны маыналы жатарын да, рамын да, оларды шыу тркінін, тарихын да, болмаса сздерді есепке алып, трлі сздіктер жасауды да, тілдегі траты сз тіркестерін де, говорлар мен жергілікті диалектілерді де, зат немесе былыс ымыны наты бір сзбен аталу себептерін де, жер, cy, елді мекен жне py, ел, халы аттарын да, жануарлар мен зоологиялы атаулара байланысты сздерді де арастырады. Соан орай лексикология з ішінен семасиология, этимология, лексикография, фразеология, диалектология т.б. кптеген тараулара блінеді.
Лексикологияны е басты зерттеу объектісі — сз. Сзді грамматиканы негізгі салалары — морфология мен синтаксис те арастырып зерттейді. Біра, лексиклогия мен грамматиканы райсысы сзді р баса трыдан кдрастырады.
Лексикологияны е басты зерттеу обьектісі - сз. Толы маыналы сз. Ол лексема деп аталады. Лексикологияны е басты салалары:
1. Этимология – сзді шыу тегін, алай пайда боланын, уждемесін зерттейді;
2. Семантика – сздерді маынасын жне маыналы категорияларын зерттейді;
3. Лексикография – тілдегі сздерді жинатап, ртрлі сздіктер растырады.
4. Ономасиологияда сздік ор мен сздік рам жне оны элементтері тексеріледі.
5. Фразеологияда – траты сз тіркестері зерттеледі.
6. Терминогия – р трлі ылым, нер салаларындаы арнаулы сздерді зерттейді.
Лексикология ылымы – сзжасаммен, морфологиямен жне синтаксиспен байланысады, сонымен атар ол диалектология, стилистика, когнитивтік лингвистикамен де тыыз байланысады.
орыта айтанда, тіл біліміні лексикология саласы сзді біріншіден маынасы жаынан, екіншіден шыу тегі жаынан, шіншіден арым-атынас жасауда олданылу аясы мен шебері жаынан, тртіншіден экспрессивті-стильдік сипатымен ызметі жаынан, бесіншіден, сзді сздік рам мен сздік ордан алатын орны жаынан - жан-жаты арастырып зерттейді. Демек, лексикология сзді тілді лексикалы единицасы ретінде арастыра отырып, оны жан-жаты амтиды. Сонымен, лексикология тілдегі сздер жне барлы сздерді жиынтыы-сздік рам туралы оны жасалып алыптасуы жне дамуы туралы ылым болып табылады.