Огюст Конт 4
СОДЕРЖАНИЕ: ОГЮСТ КОНТ (August Conte) (1798 1857) француз философы, леуметтанушысы, философиядаы позитивизм мектебіні негізін алаушы. Ол «леуметтану» термині ылыми олданысан алаш рет енгізген. Он ввел в употребление сам термин «социология». леуметтану баса да ылымдар сияты баыланатын леуметтік былыстарды зерттеумен айналысады.ОГЮСТ КОНТ (August Conte) (1798 1857) француз философы, леуметтанушысы, философиядаы позитивизм мектебіні негізін алаушы. Ол «леуметтану» термині ылыми олданысан алаш рет енгізген. Он ввел в употребление сам термин «социология». леуметтану баса да ылымдар сияты баыланатын леуметтік былыстарды зерттеумен айналысады. Контты философиялы эволюциясы кезедерін, адамзат бірлігі туралы тезисті тсіндіретін жне атайтын, длелдеулерді ш тсілі ретінде крсетуге болады. Бл кезедер Контты ш негізгі ебектерімен белгіленген. Бірінші кезе (1820-1826) – мынадай кішігірім жмыстарды жазу кезеі: «леуметтік философия опускулдары»; «азіргіні ткендігі элементтерін жалпы баалау» (ккек, 1820 ж.); «оамды айта йымдастыру шін ажетті жмыстар жоспары» (ккек, 1822 ж.); «ылымдар жне алымдар туралы философиялы ойлар» (арашажелтосан 1825 ж.). «Рух уаты туралы ойлау» (1825-1826 жж.). Екінші кезеді «Позитивтік философия курсы» дрістері (жеке томдармен 1830 жылдан 1842 жыла дейін жарыа шыып отыран) растырады. шінші кезе «Позитивтік саясат жйесі, немесе Адамзат діндері негіздері туралы социологиялы трактат» (1851 жылдан 1854 жыла дейін жарыа шыып отыран) ебегінде крініс табады. Бірінші кезедегі зіні «Опускулдарында» («Позитивтік саясат жйесіні» 4-і томыны аяында оны айта шыарып отырып, Конт з ниетіні бірлігін осылай атап крсеткісі келеді), Политехникалы мектепті жас бітірушісі з уаытындаы оам туралы пайымдайды. Социологтарды кпшілігі шін оларды рекеттеріні бастамасы болып, онда олар мір сретін, дуір сипаты туралы пайымдаулармен байланысты. Бл Огюст Конта да тн. оны «Опускулдары», ХІХ . басында еуропалы оам з басынан ткізіп жатан, тарихты стін суреттеу жне тсіндіру болып табылады. ш кйлер заына сйкес, адам аылы біріні артынан бірі келетін ш фазадан теді. Адамны зімен салыстыруа тратын, мндерді немесе кштерді оларда мойындай отырып, ол біріншісінде былыстарды тсіндіреді, екіншісінде ол, табиат сияты, абстрактілі мндерге кіл аударады. шіншісінде адам феномендерге байау жргізумен жне оларды арасында не осы мезгілде, не баса уаыт барысында мір сре алатын, траты байланыстарды таайындаумен шектеледі. Ол деректерді себептерін ашудан бас тартады жне оларды басаратын задарды ашумен риза болады. Теологиялы фазадан метафизикалыа, ал кейін поитвтікке ауысу р трлі интелектуалды пндерде бір мезгілде жрмейді. ш кйлер заы Конт ілімінде тек ылымдар жіктемесімен оса ата маынаа ие бола алады. р трлі ылымдарды таратылу тртіб біз шін р трлі салалардаы позтвтік аыл алыптасу тртібін ашады. Басаша айтанда, позитивтік ойлау, биологияа араанда, матесатикада, физикада, химияда брын алыптаса алмады. Дегенмен, крделі пндерге позитивизмні карініс таба алуы кейінірек болатындыы алыпты нрсе. Материя нерлым арапайым болса, ол туралы сорлым позитивтік фазаа жетелейтін, тіпті, сондай феномендерде бар. ш кйлер заын ылымдар жіктемесіне йлестіруді масаты математкада, астрономияда, физикада, химия мен биологияда стемдікке жеткен ойлау тсілі тбінде саясат саласында да жеіске жете алатын жне оам туралы позитивтік ілімді социологияны растыруа келетінін длелдеу болып табылады.
Конт философиясында ш лкен мселе ойылады.
Біріншісі – Батыс Еуропа елдеріне тн индустриалды оам оан бкіл азамат ілесіп жретіні мысал бола алады. Еуропалы индустриалды оамны белгілі бір жатары жалпылама маынаа ие болады деп Конт есептегенінідрыс еместігі длелденбеген. Еуропалы оамды ерекшелейтін, ебекті ылыми трде йымдастыруды кезкелген баса трінен анарлым тиімді, сондытан оны пиялары ашыланнан кейін баса халытар оны мегеруі ажет, йткені ол оамны гденуі мен діреттілігіні шарты болып табылады.
Екінші мселе ылыми ойды екі жаты мбебаптылыы. Математкада, физикадаы немесе биологиядаы позитивтік ойлау мбебапты маынаа ие, йткені оны кмегімен жеткен табыстар кз алдымызда боландытан, оны бкіл адамзат абылдайды. Конт дрыс болып шыты: батыс ылымы бгін гімелегендей математика, астрономия, физика, химия жне тіпті орасан зор млшерде биология туралы болсын, бкіл адамзат ылымына айналды. Алайда ылым мбебаптылыы баса маынаа да ие. ашан астрономияда немесе физикада позитивті трде ойлай бастаса, онда саясат немесе дін салаларында дстрлі ойлауа болмайды. Органикалы емес табиат туралы ылымдарда табыстара жеткізетін, позитивтік метод ойлауды барлы жатарын амтуа міндетті. Алайда позитивтік методты таралуы онша аны емес. Математика немесе физикада олданылатын методтардв, біз социологияда, морль немесе саясат салаларында айта растыуа міндеттенеміз бе? Тым болмаса пікірталас лі біткен жо.
шінші негізгі мселені Конт «Позитивтік саясат жйесінде» ктереді. Егер тап осындай адам табиаты жалыз сол болса, онда, тбінде, р трлілікті алай сатауа болады? Басаша айтанда, оны жолыны ш негізгі кезедеріне сай, Огюст Контты адамзат бірлігі концепциясы ш форманы абылдайды. алыптасу рдісінде тран Батыс оамы лгі ттарлы, онымен батысты авангард келе жатан, жола бкіл адамзат тседі. Адамзат тарихы бл позитивтік ойлау алыптасуы тріндегі рух тарихы жне, оны стіне, бкіл адамзатты позитивизмге оыту тарихы.
Адамзат тарихы бл адам табиатыны глденуі жне дамуы тарихы.
Бл ш зара байланысты мселелерді Конт солай немесе басаша болса да з жолыны барлы кезедерінде ктереді, біра оларды р трлі атап теді. Олар адамзат бірлігі таырыбыны ш ммкін тсіндірмесі болып табылады. Конт зіні индустриалды оам теориясын, не либералды экономистерге, не социалистерге баытталан, сын формасында дамытты. Ол индустриалды оамны, либералды та емес, социалистік те емес, ал оны, егер де бл сйлемшіе Бернхемні «Мененджерлер ревалюциясы» кітабыны фрацузды аудармасында олданылмаан болса, йымдастыру теориясы деп анытауа болатын тсіндірмесін сынады, себебі Конттаы йымдастырушылар Бернхем мененджерлерінен біршама ерекшеленіледі. Индустриалды оамны заы мдделерді тпкілікті йлесуін бекітетін немесе йаратын байлыты артуы. Социология деп аталатын, жаа ылымды зіні тсінуін Конт «Позитивтік философия курсыны» соы ш кітаптарыныда, сіресе тртінші томында ерекше баяндады. Оларды здеріні рухтандырушылары немесе ізашарлары деп крсетіп, ш автора ол сілтеме жасайды, олар Монтескье, Кондорсе, Боссюэжне кім туралы мен ары арай айтатын, Аристотельді есептемегенде. Осы ш есімдермен оны социологиялы іліміні кейбір негізгі таырыптары байланысты. Конт Монтескьені крнекті жетістігі деп тарихи жне оамды былыстардаы детерминизмді атап крсеткенін есептейді. Ол «Задар рух туралыны» арапайымдалан тсіндірмесін береді, оны басты идеясын бірінші кітаптаы мынадай белгілі формула арылы жеткізуге болады: « Задар, заттар табиатынан шыатын, ажетті атынастыра жатады». Конт бл формуладан, р трлі оамды былыстар мен сол мезгілде оам алыптасуы процесіне таралатын, детерминизм принципін аарды.
Ебектері: Курс позитивной философии, Конт О., 1971 год, 5 стр.