Ша ын ж не орта к сiпкерлiктi азiргi жа дайы

СОДЕРЖАНИЕ: 3. Шаын жне орта ксiпкерлiктi азiргi жадайы мен дамуын талдау § 1. Жалпы ережелер Елдегi леуметтік-экономикалы жадайды тратылыы шаын жне орта ксiпкерлiктi дамуына о ыпал еттi.

3. Шаын жне орта ксiпкерлiктi азiргi жадайы

мен дамуын талдау

§ 1. Жалпы ережелер

Елдегi леуметтік-экономикалы жадайды тратылыы шаын жне орта ксiпкерлiктi дамуына о ыпал еттi.

азастан Республикасы Статистика агенттiгiнi млiметтерi бойынша 2005 жылы 1 атарда республикада 208,4 мы зады тлалар тіркелген, оны 195,7 мы шаын ксiпорындар райды, орта ксiпорындар - 10,67 мы. Бл ретте, шаын ксiпкерлiк субъектілерi жалпы саныны 93,9%-ын райды.

Шаын ксіпкерлікте (зады тлалар) жмыспен амтылан азаматтарды саны 2005 жылы 1 атарда 524,6 мы адама жетті, су 2003 жылы тиiстi кнiне 8,7%-ды рады.

Шаын ксiпкерлiктi ЖI-ге осан лесi 2003 жылы 16,2%-ды рады, яни салыстырмалы трде шаын жне орта ксiпкерлiк шамамен 25%-ды бередi.

Зады тлалар - шаын ксiпкерлiк субъектілерiнi тауарлар мен ызметтердi сатудан тскен кiрiстерiнi артуы 2004 жылы 2003 жыла араанда 8,7 %-ды рады.

Шаын ксiпорындарды алыптасан салалы рылымы соы жылдары млдем дерлік згерген жо. Белсендi зады тлалар - шаын ксiпкерлiк субъектiлерiнi жалпы санынан сауда, автомобиль жндеу жне йде олданатын бйымдар саласы - 40,5%-ы басым жадайды иеленген, шаын ксiпкерлiк саласында белсендi халыты жиынты саны 163,6 мыы жмыспен амтылан (шаын ксiпкерлiкте жмыспен амтыландарды жалпы санынан 31 %-ы).

2003 жылы клекелi экономиканы лесi ЖI-ден 22,6%-ды рады, йтседе 1992 жылдан 1998 жылдар кезеiнде аталан крсеткiш орташа 30-38%-а дейiнгi аралыта бааланды.

Бгiнгi кнде ксiпкерлер ос бухгалтерлiк жргiзе отырып, астыртын ндiрiспен жне жалан ммiлелермен айналысып не баса да клекелі операциялара атысып з ызметтерiн салытардан жасыруа тырысады.

§ 4. Ксiпкерлiктi олдауды лемдік тжiрибесi

Жаа жмыс орындарын ру мен экономиканы траты дамуын амтамасыз ету басымдыы трысынан шетелдерде шаын ксiпкерлiктi дамуына лкен мн берiледi.

Б-ны даму бадарламасы бойынша шаын ксiпорындарды саны барлы ксiпорындарды жалпы санынан 95 %-а арты. лемдiк экономикада мндай ксiпорындарды лесiне жмыспен амтыландарды 60 % астамы келедi, ал оларды ЖI-дегі лесi 50 %-а жетедi.

Рыноктiк атынастарды алыптасуы кезiнде сiресе шаын ксiпкерлiк мемлекеттiк олдауа мтаж болатындыына лемдiк тжiрибе ку. Бл ретте, тiреледi бизнестi бсекеден орауа немесе ол шiн ерекше жмса жадайлар руа емес технологиялы жетілдірудi генерациясы фирмаiшiлiк процестi немi ынталандыратын жне фирманы бсекеге абілеттігін арттыру шiн оытатын жадайларды амтамасыз етушi шаын жне орта ксiпкерлiктi мемлекеттiк олдауды нысаны мен масаты шешушi мнге ие. Мны соы уаытта экономикада iлгерiлiк жасаан кптеген елдердi тжiрибесi крсетедi.

Шаын жне орта ксiпкерлiктi олдау шаралары:

жаа технологиялара (технологиялар мен экономикалы апараттар сыну, консультация жне оыту) ол жетiмдiлiктi жеiлдетуге;

рынок капиталына (салы жеiлдiктерi, амортизацияны ерекше нормалары, мемлекеттiк субсидиялар, рыноктiк жне жеiлдiктi кредиттi ставкалар арасындаы айырмашылыты аржыландыру трiндегi жеiлдiкпен кредит беру) ол жетiмдiлiктi жеiлдету;

ксiпкерлiктi инфрарылымын дамытуа жрдемдесетiн кластерлiк-желiлiк станымды енгiзу арылы шаын компаниялар мселесi бойынша туындайтын проблемаларды шешуге баытталан.

Кластерлiк-желiлiк станым негiзiнде шаын жне орта ксiпкерлiктi олдау бадарламасы iске асырылан елдер - бл Италия, АШ, Жапония, Германия, Корея, Дания, лыбритания, Франция, Мексика, Чили, Бразилия. Бiратар дамыан жне дамушы елдерде кластерлiк-желiлiк станыма негiзделген шаын жне орта ксiпкерлiктi олдау бадарламасын iске асыруды мысала келтiремiз.

1. Италия. Бiрiншi рет кластерлiк-желiлiк станым Италияда 70 жылдар олданылан. Шаын жне орта бизнеске кластерлiк-желiлiк станым трысынан осы станымны дамуы бастау алатын шiншi Италия1 деген ата ие болан Италияны тжiрибесi ызы. 70 жылдарды соында бiрiншi жне екiншi Италия экономикалы дадарысты басынан ткiздi, елдi солтстiк-шыыс жне орталы блiгi экономикалы судi жоары трiн крсеттi. Негiзiнен шаын жне орта ксiпорындар рекет ететiн (тоыма жне былары ндiрiсi, ая киiм, керамика жне жиаз ндiрiсi) бiратар салаларда алыптасан кластерлер шеберiнде шаын жне орта ксiпкерлiк субъектiлерi тек ана жаа жмыс орындарын ана рып оймай, экспорт рыногына да шыа алды. Сол уаытта Германия мен лыбританияны iрi ксiпорындары лдырауды басынан ткiзiп жатты, шiншi Италияны шаын жне орта ксiпкерлiк кластерлерi ндiрiс пен экспортты арттырды. Бдан баса, шаын жне орта ксiпкерлiк кластерлерi ндiрiстiк процеске инновацияларды енгiзуге абiлеттi болып шыты.

____________________________

¹ Бiрiншi Италия - Италияны дстрлi бай солтстiк-батыс блiгi, екiншi Италия - елдi кедей отстік блiгi.

2. АШ. Ж-нi 50 %-нан астамы, инновацияларды жартысынан астамы, лтты жмысшы кшiнi 2/3 астамы шаын ксiпкерлiкке тартылан. AШ-та шаын ксiпкерлiк ел экономикасын оалтуда шешушi рл атарды. Бл шiн АШ-та аталан секторды дамуына кмек беретiн рылым - АШ шаын бизнес кiмшiлiгi (1953 жылы рылан) бар. Сапалы, клиентке баытталан ке ауымды бадарламалар алыптастыру жне ксiпкерлер оамдастыын барлы жаалытар туралы уатылы хабардар ету - ызметтi мнi.

3. Жапония. Шаын жне орта ксiпкерлiктi лесi барлы компаниялар саныны 99,6 %-ын, ЖI-нi 55 %-ын жне нерксіпке жмыспен амтыландарды 80 %-ын райды. Шаын ксiпорындара атысты мемлекеттiк саясатты iске асыру шiн шаын жне орта ксiпкерлiкке атысты мемлекеттік саясатты iске асыратын мамандандырылан органдар желiсi рылды.

Жапонияда шаын жне орта ксiпкерлiкті олдауды негiзгi шаралары:

ШОБ-ты жаырту шiн кредиттер мен жеiлдiктi кредиттерге кепiлдiк беру жне сатандыру жйесі арылы аржыландыру ол жетiмділiктi жеiлдету (20 жыла 1,05 %-ды ставкамен);

бизнес-инкубаторлар ру, салы салу, жне менеджмент, персоналды басару жне рыноктаы ахуал туралы апарат, сондай-а оыту бадарламаларын сыну мселелерi бойынша ыса мерзiмдi негізде мамандарды сынумен инвестициялы жобаларды баалау арылы бизнесті олдау жйесiн ру;

техникалы кмек, аржылы жне занамалы олдау арылы жаа жне венчурлы бизнес руды ынталандыру;

жаа зiрлемелердi коммерциализациялауды олдау мен ылыми oртa, бизнес жне кiмет арасындаы ынтыматастыты ынталандыру арылы технологияларды дамуын олдау;

пайызды тмен ставкалар бойынша субсидиялау жне кредит беру арылы бизнесте инновацияларды олдау, венчурлы жобалара мемлекеттi атысуы жне зерттеу ксiпорындары шiн патенттiк тлемдердi тмендету.

Жапонияда зерттеулердi дамыту дегейi бойынша жетекшi рлдi технопарктер алады. 70 % шамасында жапонды технопарктер iрлердегi шаын ксiпкерлiк ксiпорындарын олдау шiн рылды, бл ретте, 58 %-ы жоары технологиялы нiмдер ндiруге баытталан.

4. Германия. Германды кластерлiк-желiлiк станымды олдауды негізгi аидаттары - бл мынадай рыноктiк тетiктерге:

мемлекеттік олдауа емес шаын жне орта ксіпкерлікті дербестігіне басымдыа;

тиiмсiз ксiпорындар рыноктан кетуi керек;

шаын жне орта ксіпкерлікке мемлекеттi аржылай кмек беруi шiн негiзгi талап - кредитке абiлеттiлiкке тiрек болады.

5. Корея. Барлы компанияларды 99,5 %-ын райтын 3 млн. шаын жне орта ксiпкерлiк субъектiлерi бар. Соны iшiнде шаын компанияларды лесi 97 % райды. Отстік Кореяда шаын компаниялар жмыса орналастыруды маызды кзi болып табылады, йткенi онда елдi экономикалы белсендi халыны 87 %-ы жмыспен амтылан (10 млн. астам). Шаын жне орта ксiпкерлiктi лесiне елдi ЖI-нi жартысы жне отстiккореялы экспортты 43 % тиесiлi.

6. Израиль. олдау инфрарылымыны объектілерi рылан, оларды кпшiлiгi мемлекеттiк. Ксiпорындарды аржыландыруа кмек беретiн мемлекеттiк жне бiрнеше жеке орлар бар, ал мемлекеттiк субсидия бизнестi жргiзу шiн ажеттi аражатты 3/4-iн райды, 1/4-i - ксiпкердi салан аражаты.

Бизнес-инкубаторларды олдайтын венчурлы орлар бар, оларда алдымен жаа инновациялы жобалар жасалады.

Осылайша, технопарктер мен бизнес-инкубаторлар мемлекет ылыми-техникалы салаларды дамуын олдайтын жне мндай саясатты алдына шаруашылы жйенi отайландыру мен ылыми-техникалы прогресс жетiстiктерiне бейiмдеу мiндетi ойылан елдерде жасы дамыан.

ылыми-нерксiптiк парктер болашатаы технополистердi - озы технологиялар, ылыми зерттеулер мен жобалау-растыру зiрлемелерi алаларыны азiргі лгiлерi болып табылады. тпелi экономикалы кптеген дамушы мемлекеттер мен елдер шiн ылыми-нерксіптік парктердi дамыту басымдыыны стратегиясы - бл жоары технологиялы дегейдi iрлiк орталытар желiсiн дамыту, барлы лтты шаруашылыты зияткерлендiру негiзiнде ызметті жаа салаларында iлгерiлеу.

Технополистерде ылым, жоары технологиялар, дстрлі лтты мдениет йлесім тапан жне шыармашыл, жан жаты дамыан адамдарды жаа оамы рылады.

Бсекел i ортаа бер i лет i н ызмет трлер i н талдау

Республикалы мемлекеттiк ксiпорындарды тiзбесi туралы азастан Республикасы Yкiметiнi 1996 жылы 25 маусымдаы № 790 аулысына сйкес мемлекеттiк органдарды арамаында 400-ден астам республикалы мемлекеттiк ксiпорындар бар, алайда алдын ала жргiзiлген сараптама оларды саны бгінде 509 райтынын крсеттi.

Мемлекеттiк органдарды млiметтерi бойынша республикалы коммуналды меншiкте барлыы 4892 ксiпорын бар.

Зады тлалар тiзбесiнде (акционерлiк оамдар мен жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктер) орталы атарушы органдарды атынан жарылы капиталында мемлекеттi атысуымен 178 йым бар. Жергiлiктi атарушы органдар 1061 акционерлiк оамдар мен жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктердi рылтайшылары жне оса рылтайшылары болып табылады.

Мемлекеттi атысуымен ксiпорындарды ызметiне алдын ала жргiзiлген талдау оларды ызметiнi бгiнгi кннi жадайларына сйкес келмейтiнiн крсеттi. Ксiпорындар iс жзiнде рыноктi мемлекеттiк монополияа айырбастап, мемлекетке сйкес келмейтiн ксiпкерлiк ызметтi жзеге асыруда. сiресе мндай тжiрибе мемлекеттiк тапсырыс есебiнен з ызметiн жзеге асыратын мемлекеттік ксiпорындара тн. Бiр атар мемлекеттiк ксiпорындар рыноктік ортаа ке сынылан ызметтi жзеге асырады: сауда - делдалды ызмет, клiк ызметтерi, сервистiк сипаттаы ызметтер, рылыс, баспаханалы жне басып шыару ызметi, абаттандыру, имараттар мен рылыстара ызметтер крсету, йымдастыру техникасына ызмет крсету жне бадарламалы нiм жасау жне т.б. Iрi мегахолдингтер рамында жоарыда айтылан ызметтi жзеге асыратын жне холдингті негiзгi ызметiне атысты бейiндi емес болып табылатын еншiлес йымдары бар екендігін айту керек.

рылтай жаттарда крсетiлген мемлекеттiк ксiпорындарды масаты мен мнi занамада нормаларды наты жазылмауы салдарынан рашан тура маынасы негiзгi масата сйкес келе бермейдi не кез келген ызмет трлерiмен айналысу ммкiндiгін кздейдi.

4. Бадарламаны масаты мен мiндеттерi

азастан 2030 даму стратегиясы, азастан Республикасы Президентіні азастан экономикалы, леуметтiк жне саяси жедел жаару жолында атты 2005 жылы 18 апандаы азастан халына Жолдауы басымдытары трысынан Бадарламаны басты масаты шаын жне орта ксiпкерлік субъектiлерi ызметiн барынша кеейтуге жне оларды ызметін жандандыруа баытталан институционалды жадайларды жетiлдiру есебінен азастанны бсекеге абiлеттiлігін арттыру болып табылады.

Шаын жне орта ксiпкерлiкті азiргi жадайы мен дамуыны талдамасыны нтижелерiн жне шетелдiк тжiрибенi ескере отырып, ала ойылан масата жету шiн аталан баытта мынадай мiндеттердi iске асыру кзделуде:

Шаын жне орта ксiпкерлiктi дамуы шiн занамалы негізді барынша ашытыын ру;

экономиканы бюрократиясыздандыру жне кiмшiлiк кедергiлердi жою;

шаын жне орта ксiпкерлiкте клекелi айналымды ысарту;

мемлекетке бейiндi емес функцияларды рыноктiк ортаа, бiрiншi кезекте шаын жне орта ксiпкерлiкке беру;

кластерлiк-желілік станым негiзiнде тiршiлiкке абiлетті инфрарылымды жйелердi ру жне амтамасыз ету;

инновациялы экономикаа ксiпкерлiктi атысуы.

Жоарыда аталан мiндеттер мынадай негiзгi шараларды жзеге асыру арылы жзеге асырылады:

2005 жылы:

тексеру жргiзу, азастан Республикасыны бiр атар занамалы жне нормативтiк ыты кесiмдерiн зiрлеу жне абылдау;

шаын жне орта ксiпкерлiктi дамыту саласында занамалы негізді барынша ашытыын амтамасыз етудi зiрлеу;

шаын жне орта ксiпкерлiк саласында мемлекеттiк органдарды баылау жне адаалау функцияларына талдау жргiзу;

шаын жне орта ксiпкерлiк саласында мемлекеттiк органдарды баылау жне адаалау функцияларын ысарту жне жйелендiру жнiнде шаралар абылдау;

шаын жне орта ксiпкерлiк субъектiлерiне кредит беру клемiн 10 млрд. тегеге осымша лайтуды амтамасыз ету;

шаын ксiпкерлiк субъектiлерiн аржылай олдау блiгінде Шаын ксiпкерлiктi дамыту оры А рлiнi кшеюiн амтамасыз ету;

Yлкен аржы маркетiн ру жнiнде жмыстар йымдастыру.

2006 жылы:

мемлекеттi атысуымен мемлекеттi жне акционерлiк компанияларды бейiндi емес функцияларына талдау жргiзу жне шаын жне орта ксiпкерлiкке беру;

шаын жне орта ксiпкерлiк субъектілерiне кредит беру клемiн 10 млрд. тегеге осымша лайтуды амтамасыз ету.

2007 жылы:

шаын жне орта ксiпкерлiк субъектілерiне кредит беру клемiн 10 млрд. тегеге осымша лайтуды амтамасыз ету.

Мемлекеттi жеке сектормен зара iс-рекетiнi жаа идеологиясын жасауды аятау.

Кластерлiк-желiлiк станым негiзiнде шаын жне орта ксiпкерлiктi дамытуды экономикалы моделiн зiрлеу шаын жне орта ксiпкерлiктi мемлекеттiк олдауды жаа стратегиясына жне мемлекет пен бизнестi зара атынасыны жаа идеологиясына кшудi бiлдiруi ажет. Шаын жне орта ксiпкерлiктi олдау мен дамыту шiн мемлекетті бдан рi олданатын шаралары (нормативтiк ыты базаны жетiлдiру, салы салу, кредит беру, инфрарылымды дамыту жне т.б) осы станымды iске асыру трысынан жне осы экономикалы модел шеберiнде олданылады.

Ескерту : рiптi аббревиатураларды толы жазылуы

IIМ - Iшкi iстер министрлігі

ИСМ - Индустрия жне сауда министрлігі

МАСМ - Мдениет, апарат жне спорт министрлігі

БМ - Білім жне ылым министрлiгi

ККM - Клiк жне коммуникация министрлігі

Ебекминi - Ебек жне халыты леуметтiк орау министрлiгi

аржыминi - аржы министрлiгi

ЭБЖМ - Экономика жне бюджеттiк жоспарлау министрлiгi

дiлетминi - дiлет министрлігі

ЭМРМ - Энергетика жне минералды ресурстар министрлiгi

АБА - Апараттандыру жне байланыс агенттігi

ЖРА - Жер ресурстарын басару агенттігі

ТМРА - Табии монополияларды реттеу агенттігi

СА - Статистика агенттігі

ЭСЖКА - Экономикалы ылмыса жне сыбайлас жеморлыа арсы крес агенттігi

НРА - аржы нарыын жне аржы йымдарын реттеу мен адаалау агенттігі

Б - лтты Банк

ШКД - Шаын ксіпкерлiкті дамыту оры

АШ - Ауылшаруашылыын аржылы олдау оры

1. БАДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ АЖЕТТІЛІГІН НЕГІЗДЕУ

Еліміз егемендігін алан уаыттан бастап, шаын жне орта бизнес субъек-тілерін дамытуа мемлекет тарапынан немі айрыша кіл блініп келеді.

Шаын жне орта бизнесті даму дегейі ел экономикасыны траты суін амтамасыз ететін негізгі буын екені сзсіз. Инновацияны негізгі кзі болып табылатын на осы сектор, з кезегінде ел экономикасыны бсекеге абілеттілік дегейіні жоары болуын да амтамасыз етеді.

Дамыан елдерде жмыспен амтылан барлы ебекке жарамды халыты 50-80%-ы жне жалпы ішкі німні (одан рі-ЖІ) 50%-дан астамы шаын жне орта бизнесті лесіне тиеді.

азастан Республикасында шаын ксіпкерлік саласында жмыспен амтыландар лесі 22% райды, ал шаын бизнесті елді ЖІ лесі 16% аспайды.

Мндай салыстыру азастанны лемдегі бсекеге барынша абілетті елу елді атарына осылу Стратегиясын табысты іске асыру шін ксіпкерлікті олдау жніндегі бан дейінгі атарылан жмыстар тжірбиесін жйелендіру арылы экономикалы, ыты жне институционалды-рылымды реформаларды тередету ажеттілігі туындаанын крсетіп отыр.

Шаын жне орта ксіпкерлікті (одан рі-ШОК) олдау жніндегі жаа шаралар елді дадарыса арсы жаа бадарламасыны – азастан Республикасы кіметіні, азастан Республикасыны лтты Банкі мен азастан Республикасы аржы нарыы мен аржы йымдарын реттеу жне адаалау агенттігіні 2009-2010 жылдара арналан экономика мен аржы жйесін тратандыру жніндегі азастан Республикасы кіметіні 2009 жылы 13 атардаы №6 аулысымен бекітілген бірлескен іс-имылдар Жоспарыны е негізгі баытына айналды. Жоарыда белгіленген бадарламада арастырылан негізгі шаралар осы секторды тиімді дамуына кедергі келтіретін кімшілік тосауылдарды тмендете отырып, ШОК субъектілерін аржылай олдауды одан рі жзеге асырумен байланысты.

Алайда , осы бадарлама шеберінде ксіпкерлік бастамашылыы бар халыты жне жмыс істеп жрген ксіпкерлерді біліктілігін арттыру баытында атарылуа тиіс шаралар арастырылмай алан .

Мемлекет бюджетіні ммкіндігі немі шектеулі болатын жадайда аржылай олдау крсету тжірибесі ШОК субъектілерін тиісті кмекпен толытай амтуа ммкіншілік бермейтінін де атап ту керек. Сонымен, соы он жыл ішінде мемлекет тарапынан блінген 200 миллиард тегеден асатын едуір аржы ресурстары тек 1% немесе азіргі уаыта тіркелген 10 мы ШОК субъектілерін ана амтуа ммкіншілік берді. Ал аысыз тренингтер трінде аржылай емес олдау крсету, Бадарламаны іске асыру жніндегі бюджетті алдын-ала есебі бойынша, 0,5 миллиарда жуы тегені жмсалуы 30 мынан астам ШОК субъектілерін жне тіркелген ШОК субъектілеріні барлы жалпы саныны 3% райтын леуетті ксіпкерлерді амтуа жне халыты басым кпшілігін ксіпкерлік саласына тартуа ммкіншілік береді .

азіргі уаытта ШОК-а консалтингтік жне апаратты- талдамалы ызмет крсету дегейіні тмен екендігі байалады. Консалтингтік, оыту жне апаратты ызмет крсету нарыы ірі алаларды зінде де толыымен дрыс жола ойылмаан, ал орталытан шалай айматарда – ауданды дегейлерде тіптен жоты асы .

Оан оса, ксіпкерлікке аржылай емес олдау крсету инфрарылымыны (ККО, бизнес-орталытар, бизнес-инкубаторлар, бизнес-ассоциациялар жне т.б.) жмыс істеп жатан субъектілері сынатын осы ызмет трлері коммерциялы негізде жзеге асырылады жне оны ны кпшілік ксіпкерлерге жне ксіпкерлікті енді бастауа ниеттеніп отыран халыты алтасына едуір салма тсіреді, оны стіне ызмет трлері де рилы жне жарым - жартылай ана сипатта болып келеді .

Ксіпкерлікке аржылай емес олдау крсету инфрарылымыны рліні зі бизнесті жргізуді жеілдету дерісімен атар (осымша ызмет крсету арылы-бухгалтерияны жргізу, загерлік ызмет крсету, апаратты технологиялар) ксіпкерлік ызметті жзеге асыруды сапасы мен тиімділігін арттыруда , сонымен атар ксіпкерлер мен мемлекеттік органдар арасында тиімді диалог ру шін де маызды .

Бгінде ксіпкерлік ызметті жзеге асырып жрген трындарды біліктілік дегейін арттыру ажеттілігі айын болып отыр. азастан Республикасы Статистика агенттігіні деректері бойынша елімізде 1 млн. астам ШОБ субъектілері тіркелген, оны 60% ана белсенді ызмет атарып жр.

Ксіпкерлерде бизнес жргізу дадысыны болмауы мен бл саладаы тжірибелеріні жеткіліксіздігі - алыптасан бгінгі ахуалды басты себептеріні бірі деуге негіз бар . Бны соы оларды банкрота шырауына немесе ызметтерін млде тотатуларына кеп сотыруда .

Халыты жмыспен амту жне оларды табысын молайту мселесін шешу масатында трындарды басым кпшілігін елді орта табын рауа негіз болатын салаа - ксіпкерлік саласына жмылдыру да ажет болып отыр.

Ксіпкерлік бастамашылыы бар халыты басым блігі жне жмыс істеп жрген ксіпкерлер, сіресе ауданды дегейдегілер, ШОК-ді мдделерін орау жне олара олдау крсету саласындаы мемлекет тарапынан жргізіліп отыран саясат туралы ажетті апараттан толыанды хабардар емес.

Одан блек, ксіпкерлікпен айналысуа ниетті трындарды кпшілігіні білімі мен апараты жеткіліксіз боландытан, з ісін ашуа жрексінеді немесе батылы бармайды.

Мндай жадайда, бизнесті жргізуді ыр – сыры туралы , ксіпкерлік бастамашылыты олдау жне ынталандыру жніндегі мемлекеттік бадарламалар жнінде хабардар болуды дегейін арттыру , бізді ойымызша , шаын жне орта бизнесті олдау жніндегі баса шаралара араанда , маыздылыы лдеайда басым міндет болып табылады .

Мндай кезде, ксіпкерлік ортаны бастамаларын іске асыру шін олайлы жадай алыптастыруды маызды мні бар . олайлы жадай алыптастыру аясында ксіпкерлік бастамашылыы бар халыты жне жмыс істеп жрген ксіпкерлерді бизнесті ру жне оны тиімді жргізу негіздеріне оытатын оыту - тренингтерін немі жне ке ауымды клемде жргізу айрыша мнге ие болады . Сонымен атар бл шаралар жмыс істеп жрген ксіпкерлерді біліктілік дегейін айтарлытай арттырып, ксіпкерлік бастамашылыы бар халыты басым блігін бизнес саласына тартуа септігін тигізуі шін іс жзінде елді барлы аудандарындаы масатты сегментті толыымен амтуы ажет.

Бгінде орта жне ірі ксіпорындарды экономикалы ахуалы тмендеуі себепті жмысынан айрылан трындарды экономикалы белсенді блігі шін з ісін ашу жне оны жргізу бойынша тегін оыту курстарын ашу олара наты кмек болатындытан, елдегі жмыссызды дегейіні суіне жол бермеу масатында , аламды дадарыс зардаптарына ттеп беру жадайында Бадарламада арастырылан шараларды ккейтестілігін ерекше атап ту ажет.

Бл Мемлекет басшысыны « Дадарыстан жаару мен дамуа » атты 2009 жылы 6 наурызда азастан халына жолдаан Жолдауында ойан масаттарына толытай сйкес келеді .

2. МАСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ

Бадарламаны басты масаты елдегі ШОБ- сапалы дамуын азастанны барлы аудандарындаы ксіпкерлер мен ксіпкерлік бастамашылыы бар халыа бизнесті ашу жне оны тиімді жргізу бойынша кешенді бірыай жне ол жетімді білім беру арылы амтамасыз ету болып табылады.

«Даму» оры осы масата ол жеткізуді мынадай міндеттерді шешу есебінен жоспарлап отыр:

· жеке бизнес ашу жне оны тиімді жргізу жнінде олданбалы сипаттаы ол жетімді жне бірегей экспресс-курстар зірлеу;

· азастанны барлы облыстарындаы аудандарда ксіпкерлік бастамашылыы бар халы шін жне жмыс істеп жрген ксіпкерлер шін з бизнесін ашу жне оны тиімді жргізу бойынша жйелі негізде оыту- тренингтерін ткізетін ксіби лекторлар-тренерлер тобын ру;

· Халыты басым кпшілігіне жне оны ішінде «Самры-азына» лтты л-ауат оры» А лтты даму институттарыны ызметтерін леуетті пайдаланушыларына мемлекетті ксіпкерлікке олдау крсетуді барлы ралдары бойынша белсенді апаратты олдау крсету;

· ызметі кешенді сипат алатын Ксіпкерлікті аржылай емес олдау орталытарын рі арай ру шін, азастанны барлы облыстарындаы аудан-дарда ксіпкерлік бастамашылыы бар халыты жне жмыс істеп жрген ксіп-керлерді наты ажеттіліктерін анытау негізінде ажетті апарат алыптастыру.

3. ІСКЕ АСЫРУ МЕХАНИЗМІ

3.1. аржылай емес олдау крсету мазмны мен аидаттары

Бадарлама механизміні негізгі мазмны азастанны барлы облыс-тарындаы аудандарда ксіпкерлік бастамашылыы бар халыа жне жмыс істеп жрген ксіпкерлерге ысамерзімді оыту- тренингтері бойынша ызмет крсетуге саяды.

Оыту- тренингтері бойынша ызмет аысыз крсетіледі жне оан мына-лар кіреді:

1. жмыс істеп жрген жне з бизнесін ашу жне ксіпкерлік ызметті тиімді басару саласы бойынша леуетті ксіпкерлерді білім дегейі мен дады-ларын арттыруа баытталан ысамерзімді (2-3 кндік) оу курстарын йымдас-тыру, оан оса:

· з бизнесін ашу (істі бастау варианттары, саланы тадау, бизнес-жоспар зірлеу, аржыландыру кзін іздестіру, ызметті жзеге асыруды йымды-ыты формасын тадау, салы салу тртібін, фирманы атауын тадау, рылтай жаттарын зірлеу, фирманы тіркеу, банктік шот ашу, ажетті рсат пен лицензиялар алу);

· Бизнесті жргізу (бизнесті басару, келісімшарттар жасасу негіздері, ндірістік дерісті йымдастыру, тиімді басару, бизнесті оып йрену, есеп жргізу, бизнесті ала жылжыту: жарнамалау жне маркетинг жргізу, фирманы айта ру жне тарату, бизнесті сату);

· азастан Республикасы кіметіні дадарыса арсы бадарламасы шеберінде шаын жне орта бизнесті олдау жніндегі шараларды тсіндіру.

2. Апаратты материалдарды, оан оса:

· бизнесті жргізу жніндегі оу ралдарын;

· апаратты-сараптамалы материалдар;

· шаын жне орта ксіпкерлікті ртрлі салалары бойынша дайын бизнес-жоспарлар тізбесін тарату.

· рбір экспресс-курс таныстыру-таныту дісіні заманауи лгілері мен технологияларын олдана отырып, оыту-тренинг трінде ткізілетін болады.

· Оу курстарыны, сонымен атар апаратты материалдарды таы-рыптары клиенттерді оыту-тренингтерін ткізу дерісінде аныталан сранысы мен ажеттілігін есепке ала отырып, жйелі негізде жетілдіріліп отыратын болады.

БАДАРЛАМАНЫ ПАСПОРТЫ

Бадарламаны атауы «Даму» ксіпкерлікті дамыту оры» А «Бизнес Кеесші» Бадарламасы

Бадарламаны зірлеу шін негіздеме

азастанны 2030 жыла дейінгі даму Стратегиясы, азастанны лемдегі бсекеге мейлінше абілетті елу елді атарына осылу Стратегиясы, Мемлекет басшысыны 2009 жылы 6 наурыздаы «Дадарыстан жаару мен дамуа» атты азастан халына Жолдауы

зірлеуші

«Самры-азына» лтты л-ауат оры» А

«Даму» ксіпкерлікті дамыту оры» А

Масаты

Елдегі ШОБ- сапалы дамуын азастанны барлы аудандарындаы ксіпкерлер мен ксіпкерлік бастамашылыы бар халыа бизнесті ашу жне оны тиімді жргізу бойынша кешенді, бірыай жне ол жетімді білім беру арылы амтамасыз ету

Міндеттері

· Жеке бизнес ашу жне оны тиімді жргізу жнінде олданбалы сипаттаы ол жетімді жне бірегей экспресс-курстар зірлеу;

· ызметі кешенді сипат алатын Ксіпкерлікті аржылай емес олдау орталытарын рі арай ру шін, азастанны барлы облыстарындаы аудандарда ксіпкерлік бастамашылыы бар халыты жне жмыс істеп жрген ксіпкерлерді наты ажеттіліктерін анытау негізінде ажетті апарат алыптастыру.

аржыландыру кздері «Даму» орыны з аражатымен оса мемлекеттік бюджетті субсидиясы

Іске асыру механизмі

· Ксіпкерлікті экспресс-курстарын зірлеу

· Ксіби тренер-лекторларды іріктеу жне дайындау

· азастанны барлы облыстарындаы аудандарда ксіпкерлік бастамашылыы бар халыпен жне жмыс істеп жрген ксіпкерлермен ысамерзімді оыту-тренингтерін ткізу

· оыту-тренингтері нтижелеріні сапасына баылау жасау жне баалау

Ктілетін нтижелер

• оыту-тренингтерді жаппай жне бір рет ткізгенні зінде елімізді барлы облыс аудандарындаы леуетті жне жмыс істеп жрген ксіпкерлерді кемінде 30 000 бірлігіні біліктілігін ктеру амтамасыз етіледі;

• халыты шаын жне орта ксіпкерлік саласында ебек етіп жрген экономикалы белсенді блігіні лесін жалпы еліміз клемінде де сондай –а ауданды дегейде де лайту;

• аудандардаы леуетті жне жмыс істеп жрген ксіпкерлер мен мемлекет арасында тиімді диалог алыптастыру;

• экономика саласындаы ксіпкерлік рлін танымал ету жне мемлекетті шаын жне орта бизнесті дамытуа атысты ткізіп отыран саясаты туралы оамды о пікір алыптастыру;

• айматарда ызметтері кешенді сипатта болатын Ксіпкерлікті аржылай емес олдау орталытарын кейіннен ру шін ажетті алышарттарды алыптастыру.

КІРІСПЕ

«Самры-азына» лтты л-ауат оры» А мен «Даму» ксіпкерлікті дамыту оры» А (одан рі – «Даму» оры) зірлеген бл Бадарлама мемлекетті азастан Республикасындаы шаын жне орта бизнесті сапалы дамыту жніндегі іс-шараларыны одан ары жаласы болып табылады.

Осы Бадарлама шеберінде баяндалан шаын жне орта бизнесті дамыту басымдытары азастанны 2030 жыла дейінгі даму Стратегиясына, азастан-ны лемдегі бсекеге мейлінше абілетті елу елді атарына осылу Стратегия-сына, Мемлекет басшысыны 2009 жылы 6 наурыздаы «Дадарыстан жаару мен дамуа» атты азастан халына Жолдауына сйкес алыптасан.

Аталмыш Бадарлама азастанны барлы облыстарындаы аудандарда ксіпкерлік бастамашылыы бар халыа жне жмыс істеп жрген ксіпкерлерге ысамерзімді оыту-тренингтері бойынша ызмет сыну арылы шаын жне орта бизнесті аржылай емес олдауды тиімді ралдарыны бірі болып табылады.

1. БАДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ АЖЕТТІЛІГІН НЕГІЗДЕУ

Алайда, осы бадарлама шеберінде ксіпкерлік бастамашылыы бар халыты жне жмыс істеп жрген ксіпкерлерді біліктілігін арттыру баытында атарылуа тиіс шаралар арастырылмай алан.

Оан оса, ксіпкерлікке аржылай емес олдау крсету инфрарылымыны (ККО, бизнес-орталытар, бизнес-инкубаторлар, бизнес-ассоциациялар жне т.б.) жмыс істеп жатан субъектілері сынатын осы ызмет трлері коммерциялы негізде жзеге асырылады жне оны ны кпшілік ксіпкерлерге жне ксіпкерлікті енді бастауа ниеттеніп отыран халыты алтасына едуір салма тсіреді, оны стіне ызмет трлері де рилы жне жарым-жартылай ана сипатта болып келеді .

Ксіпкерлікке аржылай емес олдау крсету инфрарылымыны рліні зі бизнесті жргізуді жеілдету дерісімен атар (осымша ызмет крсету арылы-бухгалтерияны жргізу, загерлік ызмет крсету, апаратты технологиялар) ксіпкерлік ызметті жзеге асыруды сапасы мен тиімділігін арттыруда, сонымен атар ксіпкерлер мен мемлекеттік органдар арасында тиімді диалог ру шін де маызды.

Ксіпкерлерде бизнес жргізу дадысыны болмауы мен бл саладаы тжірибелеріні жеткіліксіздігі - алыптасан бгінгі ахуалды басты себептеріні бірі деуге негіз бар. Бны соы оларды банкрота шырауына немесе ызметтерін млде тотатуларына кеп сотыруда.

Мндай жадайда, бизнесті жргізуді ыр–сыры туралы, ксіпкерлік бастамашылыты олдау жне ынталандыру жніндегі мемлекеттік бадарламалар жнінде хабардар болуды дегейін арттыру, бізді ойымызша, шаын жне орта бизнесті олдау жніндегі баса шаралара араанда, маыздылыы лдеайда басым міндет болып табылады.

Мндай кезде, ксіпкерлік ортаны бастамаларын іске асыру шін олайлы жадай алыптастыруды маызды мні бар. олайлы жадай алыптастыру аясында ксіпкерлік бастамашылыы бар халыты жне жмыс істеп жрген ксіпкерлерді бизнесті ру жне оны тиімді жргізу негіздеріне оытатын оыту-тренингтерін немі жне ке ауымды клемде жргізу айрыша мнге ие болады. Сонымен атар бл шаралар жмыс істеп жрген ксіпкерлерді біліктілік дегейін айтарлытай арттырып, ксіпкерлік бастамашылыы бар халыты басым блігін бизнес саласына тартуа септігін тигізуі шін іс жзінде елді барлы аудандарындаы масатты сегментті толыымен амтуы ажет.

Бгінде орта жне ірі ксіпорындарды экономикалы ахуалы тмендеуі себепті жмысынан айрылан трындарды экономикалы белсенді блігі шін з ісін ашу жне оны жргізу бойынша тегін оыту курстарын ашу олара наты кмек болатындытан, елдегі жмыссызды дегейіні суіне жол бермеу масатында, аламды дадарыс зардаптарына ттеп беру жадайында Бадарламада арастырылан шараларды ккейтестілігін ерекше атап ту ажет.

Бл Мемлекет басшысыны «Дадарыстан жаару мен дамуа» атты 2009 жылы 6 наурызда азастан халына жолдаан Жолдауында ойан масаттарына толытай сйкес келеді.

2. МАСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ

«Даму» оры осы масата ол жеткізуді мынадай міндеттерді шешу есебінен жоспарлап отыр:

3. ІСКЕ АСЫРУ МЕХАНИЗМІ

3.1. аржылай емес олдау крсету мазмны мен аидаттары

Оыту- тренингтері бойынша ызмет аысыз крсетіледі жне оан мына-лар кіреді:

2. Апаратты материалдарды, оан оса:

· бизнесті жргізу жніндегі оу ралдарын;

· апаратты-сараптамалы материалдар;

· шаын жне орта ксіпкерлікті ртрлі салалары бойынша дайын бизнес-жоспарлар тізбесін тарату.

3.2. Тренер-лекторларды дайындау

зірленген дістеме бойынша «Даму» орыны айматы кілдерімен бірлесе оыту-тренингтерін ткізетін тренер-лекторларды білікті штатын іріктеу мселесіне баса кіл блу керек.

Бл орайда, азастан Республикасы Білім жне ылым министрлігіні йлестіруші, байланыстырушы ретіндегі рлі те маызды болма.

Бадарламаны іске асыру жніндегі шыындарды отайландыру масатында лекторларды іріктеу айматы аидат бойынша жзеге асырылады. Іріктеліп алынан лекторлар арасынан тренер-лекторлар тобы рылып, олар кейіннен облысты барлы аудандарына шыып, ксіпкерлік экспресс-курстарын ткізетін болады. Облыстаы аудандарды санына байланысты, кейбір облыстарда бірнеше топ рылады.

Тренер-лекторларды оыту-тренингтерін жргізу жмысы басталана дейін, экспресс-курстарды зірлеушілер мен жоары ксіби лекторларды тарта отырып, оларды тиісті дайындыы ткізілетін болады

Бадарламаны іске асыру дерісі нтижесінде осымша тренер-лекторларды дайындытан ткен ксіби лекторлар ткізетін аудандаы экспресс-курстарды тыдауа атыстыру арылы оларды атар дайындау жне біліктіліктерін арттыру жзеге асырылатын болады.

Тренер-лекторлар ретінде тартылатындара ойылатын міндетті талаптар:

· экономика жне бизнес (экономика, менеджмент, аржы, бухгалтерлік есеп, маркетинг) саласында жоары біліміні болуы;

· жеке бизнесті жргізуде міндетті трде тжірибесіні болуы;

· аза, орыс тілдерін мегеруі;

· ксіпкерлікті дамыту идеяларын станушылыы;

· азаматты-ыты трыда келесіз фактілерді болмауы.

Тренер-лекторларды іріктеу дерісіне аталмыш процесті йымдастыруда тжірибелері бар Жоары оу орындарыны, бизнес-оамдастыты – оамды ассоцияцияларды ммкіншіліктерін тарту ажет.

3.3. Кері байланыс

Экспресс-курс тыдаушылары тиісті сертификат алан кезде, зі туралы, бизнесі туралы, байланыс апараты туралы деректер бере отырып, тіркеуден те-ді. Тыдаушылар сынып, тіркелген деректер негізінде дерекор алыптасады. Оу барысында лектор мен тыдаушылар арасында сенімді атынас алыптасады. «Даму» оры тренер-лекторлар жмысын жне жалпы оыту нтижелерін баалау кезінде пайдалану шін, олардан апарат алу масатында тыдаушылармен байланыста болады.

«Даму» оры тыдаушылар сынан апаратты пиялылыын сатауа міндетті. Бл апарат азастан Республикасыны занамасында арастырылан жадайлардан блек, жариялануа жне тыдаушыларды здеріні келісімінсіз шінші тлаа таратылуына болмайды.

3.4. Оыту-тренингіні сапасын баылау

Экспресс-оытуды тиімділігі екі лшем бойынша бааланады:

1. Тренер-лекторды жмысын баалау;

2. Экспресс-оыту тиімділігіні зекті крсеткіштерін баалау.

Тренер-лекторды жмысын барынша объективті амтамасыз ету шін, маркетингтік зерттеулер жніндегі туелсіз агенттік тыдаушыларды ордан тосан сайын кездейсо тадай отырып, оларды пікірлері негізінде жзеге асырады.

Баалау солара сйкес ткізілетін негізгі лшемдер:

· Курс шеберінде алынан апаратты аншалыты пайдалылыы;

· Алынан апарат бизнес шешімдер абылдауа ыпал ете алды ма;

· Алынан апарат бизнесті німділігін арттыруа кмек ете алды ма;

· Алынан апарат жаа бизнес ашуа кмек ете алды ма (жаадан рылан компаниялара ана атысты).

Нтижесінде, тосан сайын баалау негізінде, ттынушыларды анааттанушылы индексі аныталады.

Экспресс-оытуды тиімділігіні зекті крсеткіштері:

· Оыту нтижесінде з бизнестерін ашан тыдаушылар лесі;

· Клиентті бизнесті ашуы нтижесінде рылан жне малданан жмыс орындарыны саны;

· Табыстылыын оыту нтижесінде лайтан клиенттер лесі;

· аржыландыруды курс аясында алан апарат нтижесінде жеке аржы йымдарынан/ ЗЖ-дан алан клиенттер лесі.

3.5. аржыландыру кздері

азастанны барлы облыстарындаы аудандарда ксіпкерлік бастама-шылыы бар халыты жне жмыс істеп жрген ксіпкерлерді оыту-тренингтерін ткізу аысыз негізде жзеге асырылады. Осы ызмет трі коммерциялы емес баытта жргізілетіндіктен оан кететін шыындарды аржыландыру мемлекетті жылсайыны аражаттандыруы есебінен жзеге асырылуы тиіс.

Сол себепті Бадарламаны іске асырылуына азастан Республикасы Білім жне ылым министрлігі, «НрОтан» ХДП белсенді ат салысатын болса, онда Бадарламаны алдын-ала рылан шыыс бюджеті біршама аз болар еді.

КТІЛЕТІН НТИЖЕЛЕР

Бадарламаны іске асырылуынан мынадай нтижелер ктіледі:

· оыту-тренингтерді жаппай жне бір рет ткізгенні зінде елімізді барлы облыс аудандарындаы леуетті жне жмыс істеп жрген ксіпкерлерді кемінде 30 000 бірлігіні біліктілігін ктеру амтамасыз етіледі;

· халыты шаын жне орта ксіпкерлік саласында ебек етіп жрген экономикалы белсенді блігіні лесін жалпы еліміз клемінде де сондай –а ауданды дегейде де лайту;

· аудандардаы леуетті жне жмыс істеп жрген ксіпкерлер мен мемлекет арасында тиімді диалог алыптастыру;

· экономика саласындаы ксіпкерлік рлін танымал ету жне мемлекетті шаын жне орта бизнесті дамытуа атысты ткізіп отыран саясаты туралы оамды о пікір алыптастыру;

· айматарда ызметтері кешенді сипатта болатын Ксіпкерлікті аржылай емес олдау орталытарын кейіннен ру шін ажетті алышарттарды алыптастыру.

Скачать архив с текстом документа